Page 133 - แผนการใช้ที่ดินจังหวัดสกลนคร

4-17

4.4.2 มาตรการอนุรักษ์ดินและน้้า

สภาพภูมิประเทศของประเทศไทยโดยทั่วไปแบ่งออกเป็นที่ราบร้อยละ 28.8 ที่ดอน ร้อยละ
42.6 และที่สูง ร้อยละ 28.6 ในแต่ละสภาพภูมิประเทศ ความลาดชันเป็นปัจจัยส าคัญที่ก่อให้เกิดการชะล้าง
พังทลายของดิน ดังนั้น มาตรการอนุรักษ์ดินและน้ าจึงผันแปรไปตามความลาดชัน ตั้งแต่ลักษณะพื้นที่

ราบ พื้นที่ดอน และพื้นที่สูง ซึ่งมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ าที่ใช้กันสามารถแบ่งออกตามลักษณะของ
มาตรการได้เป็น 2 ประเภท คือ มาตรการวิธีกล (mechanical measures) และมาตรการวิธีพืช
(vegetative measures) การเลือกใช้มาตรการใด ควรพิจารณาลักษณะดิน ภูมิประเทศ ปริมาณน้ าฝน
ตลอดจนการใช้ประโยชน์ที่ดินโดยเลือกวิธีการผสมผสานมาตรการให้เหมาะสมเพื่อให้การท าการเกษตรเกิด
ความยั่งยืน มาตรการอนุรักษ์ดินและน้ าจะเสริมให้การอนุรักษ์ดินและน้ ามีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

4.4.2.1 มาตรการวิธีกล เป็นวิธีการปรับสภาพของพื้นที่เพื่อลดความยาวและความลาดเท
ของพื้นที่เพื่อลดความสามารถในการเคลื่อนย้ายตะกอนดิน โดยการสรางสิ่งกีดขวางความลาดเทของ
พื้นที่และทิศทางการไหลของน้ า เพื่อช่วยควบคุมน้ าไหลบ่าหน้าดิน ลดและชะลอความเร็วของกระแสน้ า
วิธีการนี้ต้องใช้เทคนิคความรู้ แรงงาน เครื่องมือและงบประมาณสูง ซึ่งการใช้มาตรการอนุรักษ์ดินและน้ า

วิธีกลให้เหมาะสมกับสภาพพื้นที่และปัจจัยต่างๆ (ตารางที่ 4-2)

ตารางที่ 4-2 การใช้มาตรการอนุรักษ์ดินและน้้าด้วยมาตรการวิธีกล

มาตรการวิธีกล สภาพพื้นที่และปัจจัยประกอบ

การไถพรวนตามแนวระดับ เหมาะสมกับพื้นที่ความลาดเท 2-8 เปอร์เซ็นต์ และความยาวของ
(contour tillage) ความลาดเทไม่เกิน 100 เมตร ในพื้นที่ที่มีความแห้งแล้ง สามารถใช้
ร่วมกับมาตรการอื่นๆ เช่น คันดิน ขั้นบันไดดิน

คันดิน (terrace) ใช้ส าหรับพื้นที่ความลาดเท 2-12 เปอร์เซ็นต์ คันดินระดับ ความ
ยาวไม่จ ากัด ใช้ในบริเวณที่มีปริมาณฝนตกน้อย คันดินลดระดับ
ความยาวไม่ควรเกิน 300-600 เมตร หากความยาวเกินกว่าที่
ก าหนดให้จัดท าทางระบายน้ าเป็นระยะ เพื่อลดความยาวของคันดิน

ให้อยู่ภายในพิกัด
คันดินรับน้ ารูปครึ่งวงกลม เหมาะส าหรับไร่นาขนาดเล็กที่ปลูกไม้ยืนต้น ในพื้นที่ที่มีปริมาณ
(semicircular bund) และ น้ าฝนน้อยและดินเป็นดินทรายหรือดินร่วน
คันดินรับน้ ารูปสี่เหลี่ยมคางหมู

(trapezoidal bend)
คันดินเบนน้ า (diversion เป็นคันดินขนาดใหญ่ที่ก่อสร้างตอนบนสุดของพื้นที่ โดยสร้างขึ้น
terrace) ขวางความลาดเทของพื้นที่ ต้องมีการค านวณและออกแบบอย่าง

ถูกต้องเพื่อป้องกันความเสียหายที่จะเกิดกับคันดินส่วนล่าง
ขั้นบันไดดิน (bench terrace) เป็นการปรับพื้นที่เป็นขั้นๆ ต่อเนื่องกันคล้ายบันไดเพื่อลดความยาว
และระดับของความลาดเท