Page 172 - เขตการใช้ที่ดินพืชเศรษฐกิจทานตะวัน

ผ-4

ใบ เป็นใบเดี่ยวเกิดตรงกันข้าม การเรียงตัวของใบด้านล่างเป็นแบบตรงกันข้าม ใบด้านบนส่วนใหญ่

เรียงแบบสลับ รูปร่างของใบแตกต่างกันตามพันธุ์ สีของใบมีตั้งแต่สีเขียวอ่อน เขียว และเขียวเข้ม

ในระยะที่เป็นต้นอ่อนบอบบาง เมื่อแก่จะเริ่มเปราะบางและหยาบ ขนาดใบเมื่อโตเต็มที่ยาวประมาณ

10-30 เซนติเมตร ใบกว้างรูปไข่ ยอดเป็นมุมแหลม ขอบใบหยักมีขนทั้งหน้าและหลังใบ ใบที่เกิดออก
จากตายอดใหม่ๆ ก้านใบจะอยู่ในแนวตั้งจนกระทั่งมีความยาว 1 เซนติเมตร ปลายยอดค่อยๆ โค้งลง

จนเมื่อใบแก่แล้วก็จะโค้งลงเป็นรูปตัวยู การสร้างใบจะมีมากจนกระทั่งดอกบาน หลังจากนั้น

การสร้างใบจะลดลง ใบจะเริ่มร่วงเมื่อประมาณ 10-15 วัน ก่อนสิ้นสุดการเจริญเติบโตด้านการสร้าง
ลําต้น กิ่ง ใบ ใบจะมีการเคลื่อนไหวตามแสงอาทิตย์เช่นเดียวกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงก่อนออกดอก

แต่ความไวต่อแสงอาทิตย์จะลดลงเมื่อทานตะวันใกล้แก่

ดอก เป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศ มีลักษณะเป็นรูปจาน เกิดบนตายอดของต้นหลัก หรือของแขนง

ขนาดของฐานดอกมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 6-75 เซนติเมตร ขึ้นอยู่กับพันธุ์ สภาพแวดล้อม ดอกมีลักษณะ
เป็นแบบช่อดอก ประกอบด้วยดอกย่อยเป็นจํานวนมาก ซึ่งเป็น 2 ชนิด คือ

1) ดอกย่อยที่อยู่รอบนอกจาน เป็นดอกไม่มีเพศ (เป็นหมัน) มีกลีบดอกสีเหลืองส้ม

2) ดอกย่อยที่อยู่ในจานดอก เป็นดอกสมบูรณ์เพศ มีเกสรตัวผู้พร้อมที่จะผสมได้ก่อนเกสร
ตัวเมีย และสายพันธุ์ผสมเปิด ส่วนใหญ่ผสมตัวเองน้อยมาก สําหรับพันธุ์ที่ให้นํ้ามัน มีดอกย่อย

อยู่รวมกันเป็นกระจุก ตั้งแต่ 700-4,000 ดอก ส่วนพันธุ์อื่นอาจจะมีถึง 8,000 ดอก การบานของดอก

จะเริ่มจากวงนอกไปยังศูนย์กลางของดอก ดอกบนกิ่งแขนงจะมีขนาดเล็ก ส่วนใหญ่พันธุ์ที่ปลูกเพื่อ
การค้ามักจะเลือกต้นชนิดที่มีดอกเดี่ยว เพื่อความสมบูรณ์ของดอกและให้เมล็ดที่มีคุณภาพดี

เมล็ดหรือผล เป็นแบบไม่แตกเมื่อแก่ รูปร่างเหลี่ยมๆ ยาวรี ความยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร

มีสีลายขาวดํา หรือสีดําแล้วแต่พันธุ์ ซึ่งประกอบด้วยเนื้อใน ซึ่งเรียกว่า hull เมื่อเมล็ดสุกแก่ส่วนของดอก

ที่อยู่เหนือรังไข่จะสร้างเมล็ดที่มีขนาดใหญ่และมีนํ้าหนักมากอยู่รอบนอกของจานดอก ส่วนเมล็ดที่อยู่
ข้างในใกล้กึ่งกลางดอกมีขนาดเล็ก และนํ้าหนักเบา เปอร์เซ็นต์นํ้ามันในเมล็ดขึ้นอยู่กับพันธุ์ การดูแลรักษา

และตําแหน่งของเมล็ดบนจานดอก

2. ประเภทของทานตะวัน (ศรีสุดา, ม.ป.ป.)
แบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ

2.1 เมล็ดใช้สกัดนํ้ามัน จะมีเมล็ดเล็ก สีดํา เปลือกเมล็ดบางให้นํ้ามันมาก

ขั้นตอนการผลิตนํ้ามันทานตะวัน แบ่งเป็น 2 ขั้นตอน คือ (ธวัชชัย, 2539)

1) ขบวนการสกัดนํ้ามันทานตะวันดิบ เป็นการแยกนํ้ามันทานตะวันดิบจากเมล็ด
(1) การบีบนํ้ามันจากเมล็ดทานตะวัน

เขตการใช้ที่ดินพืชเศรษฐกิจทานตะวัน สํานักสํารวจดินและวางแผนการใช้ที่ดิน