Page 21 - การใช้ข้อมูลสำรวจระยะไกลเพื่อศึกษาความอุดมสมบูรณ์ของดินในพื้นที่เสี่ยง การเป็นดินกรดและดินเค็ม ภาคกลางของประเทศไทย
P. 21
15
บทที่ 3
ตรวจเอกสาร
3.1 ความอุดมสมบูรณ์ของดิน
ความอุดมสมบูรณ์ของดิน (soil fertility) หมายถึง ความสามารถของดินในการให้ธาตุอาหารที่
จ าเป็นเพื่อการเจริญเติบโตของพืช กล่าวคือเมื่อธาตุอาหารในดินที่อยู่ในรูปที่พืชสามารถน าไปใช้ประโยชน์
ได้มีปริมาณที่พอเหมาะและสมดุล จะช่วยให้พืชมีการเจริญเติบโตและให้ผลผลิตที่ดี การรักษาความอุดม
สมบูรณ์ของดินจึงถือเป็นสิ่งที่ควรค านึงถึง โดยเฉพาะในพื้นที่ท าการเพาะปลูกทางการเกษตรเพื่อการค้า
การใช้ประโยชน์ที่ดินจากอดีตจนถึงปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงมากมาย ทั้งเกิดจากธรรมชาติและกิจกรรม
ของมนุษย์ ส่งผลให้ความอุดมสมบูรณ์ของดินลดลง เห็นได้จากการเปลี่ยนแปลงสมบัติของดินทั้งทางเคมี
กายภาพ และชีวภาพ เช่น ปริมาณอินทรียวัตถุลดลง ส่งผลให้ดินมีความสามารถในการดูดยึดธาตุอาหาร
พืชในดินลดลง ความสามารถในการอุ้มน้ าลดลง ความหนาแน่นรวมของดินสูงขึ้น ความพรุนของดินลดลง
นอกจากนี้การปรับเปลี่ยนสภาพป่าเพื่อน าไปใช้ประโยชน์ทางการเกษตรส่งผลต่อระบบการหมุนเวียนธาตุ
อาหารซึ่งสะสมอยู่ในรูปมวลชีวภาพของพืช และเมื่อมีการน าผลผลิตออกไปจากพื้นที่ ท าให้สูญเสียธาตุ
อาหารไปด้วยส่งผลให้ระบบส ารองธาตุอาหารพืชลดลง และในบางกรณีการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์
ที่ดินท าให้ดินมีการเปลี่ยนแปลงซึ่งเกิดจากการจัดการดินส่งผลให้ปฏิกิริยาของดินเป็นกรดเพิ่มมากขึ้น
ท าให้เกิดผลกระทบต่อความเป็นประโยชน์ของธาตุอาหารพืช โดยเฉพาะธาตุฟอสฟอรัสจะอยู่ในรูปที่พืช
ไม่สามารถน าไปใช้ประโยชน์ได้ หรือบางพื้นที่มีการสูญเสียหน้าดินจากการชะล้างพังทลาย และการปลูก
พืชติดต่อกันเป็นระยะเวลานานโดยไม่มีการปรับปรุงบ ารุงดินก็ล้วนแต่ท าให้ความอุดมสมบูรณ์ของดิน
มีการเปลี่ยนแปลงที่ลดลง (คณาจารย์ภาควิชาปฐพีวิทยา, 2548) ดังนั้นความอุดมสมบูรณ์ของดิน จึงเป็น
สิ่งบ่งชี้ถึงผลิตภาพดิน (soil productivity) ซึ่งเป็นความสามารถของดินในการให้ผลผลิตพืชภายใต้การ
จัดการแบบหนึ่งหรือระบบหนึ่ง (กองวิจัยและพัฒนาการจัดการที่ดิน, มปป.) คุณลักษณะความอุดมสมบูรณ์
ของดินมีระดับและรูปแบบที่แตกต่างกันของความแปรผันเชิงพื้นที่และเวลาในพื้นที่การเกษตร ความอุดม
สมบูรณ์ของดินเป็นสภาพความเหมาะสมของดินที่จะใช้ปลูกพืชชนิดหนึ่งชนิดใดให้เจริญเติบโตและให้ผล
ผลิตได้ดี พืชต่างชนิดกันอาจจะต้องการความอุดมสมบูรณ์ของดินต่างกัน ความอุดมสมบูรณ์ของดินถูก
ก าหนดจากเกณฑ์ต่างๆ ได้แก่ ความสามารถที่จะปลดปล่อยธาตุอาหารที่จ าเป็นต่อการเจริญเติบโตของ
พืชได้สูง คุณสมบัติทางกายภาพต่าง ๆ ของดินเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืช และการมีหรือไม่มี
สารประกอบอินทรีย์และอนินทรีย์ที่จะเป็นพิษต่อพืช การปลูกพืชซ้ าในดินเดิมอย่างต่อเนื่อง โดยไม่มีการ
ปรับปรุงบ ารุงดิน จะท าให้ดินสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ไปอย่างรวดเร็ว ดินจะแข็ง ไม่ร่วนซุย ดูดซับน้ า
และธาตุอาหารได้น้อยลง และที่ส าคัญคือจะท าให้การใช้ปุ๋ยเคมีไม่ได้รับผลดีเท่าที่ควร การใช้ปุ๋ยเคมีที่
ได้ผล จะต้องใช้ควบคู่ไปกับการปรับปรุงบ ารุงดิน หากใช้ปุ๋ยเคมีแต่เพียงอย่างเดียว โดยไม่มีการปรับปรุง
บ ารุงดินติดต่อกันเป็นเวลานาน จะท าให้ดินขาดความอุดมสมบูรณ์ ท าให้ผลผลิตลดลง ต้องใช้ปุ๋ยเคมีมาก
ขึ้น เป็นการเพิ่มต้นทุนการผลิตให้สูงขึ้น การประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน เป็นการประเมิน
ความสามารถที่ดินจะให้ธาตุอาหารแก่พืช ส่วนหนึ่งเป็นการประเมินสถานภาพหรือคุณสมบัติที่ส่งผลหรือ
