Page 47 - land use change
P. 47
37
บทที่ 3
กำรตรวจเอกสำร
3.1 กำรใช้ที่ดินและกำรเปลี่ยนแปลงกำรใช้ที่ดิน
3.1.1 การใช้ที่ดิน
1) ความหมาย
การใช้ที่ดิน (Land use) หมายถึง การน าที่ดินมาใช้เพื่อการบ าบัดความต้องการ
ของมนุษย์ในด้านต่าง ๆ เช่น เกษตรกรรม อุตสาหกรรม พาณิชยกรรม และเป็นที่อยู่อาศัย
(บรรเจิด, 2523; ดรรชนี, 2531) หรือลักษณะทางกายภาพบนพื้นที่ที่ใช้ท ากิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์
การใช้ที่ดินเกิดขึ้นเนื่องจากความต้องการในด้านอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค ที่อยู่อาศัยและ
สถานที่พักผ่อน ความต้องการดังกล่าวนี้ ท าให้มนุษย์มีการแบ่งสรรปันส่วนพื้นที่เพื่อกิจกรรมต่าง ๆ
(สมเจตน์, 2524) โดยมีขอบเขตและขนาดของพื้นที่ในการใช้ที่ดินในแต่ละประเภท ซึ่งอาจเป็นการใช้
ที่ดินทั้งการเกษตรและไม่เกี่ยวข้องกับการเกษตร (บุญเกียรติ, 2535) ซึ่งการใช้ที่ดินของมนุษย์นั้น
มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา โดยเป็นการเปลี่ยนแปลงจากการใช้ที่ดินประเภทหนึ่งไปเป็นอีก
ประเภทหนึ่ง (สถิต, 2521)
2) ปัจจัยการใช้ที่ดิน
ปัจจัยส าคัญในการก าหนดการใช้ที่ดินในแต่ละพื้นที่นั้น สามารถสรุปได้ดังนี้
(1) ปัจจัยทางธรรมชาติหรือลักษณะทางธรรมชาติของที่ดิน เป็นลักษณะของ
ดินที่ต่างกันนั้น จะมีความเหมาะสมกับกิจกรรมการใช้ที่ดินที่แตกต่างกัน บางชนิดเหมาะสมกับ
การเกษตร บางชนิดไม่เหมาะสมกับการเกษตร ปัจจัยทางธรรมชาติที่มีผลต่อการเลือกกิจกรรมหรือ
ลักษณะการใช้ที่ดิน ได้แก่ แสงแดด ปริมาณน้ าฝน แหล่งน้ า ภูมิประเทศ การระบายน้ าและลักษณะ
ของดินและแร่ธาตุในดิน ที่ตั้งของที่ดินใกล้หรือไกลจากตลาดและการขนส่งง่ายหรือยาก
(2) ปัจจัยทางเศรษฐกิจ เป็นลักษณะของกลไกทางด้านการตลาดและนโยบาย
การค้าภายในประเทศ มีผลทั้งอัตรา ทิศทาง และรูปแบบการใช้ที่ดิน ทั้งในระดับท้องถิ่น
ภายในประเทศ และในภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก มีการตั้งข้อตกลงระหว่างนายทุน พ่อค้า นักธุรกิจกับ
เกษตรกร ซึ่งเหล่านี้มีผลต่อการใช้ที่ดินและเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินปัจจุบันและอนาคต
(3) ปัจจัยทางการเมือง เป็นเรื่องของการมีหรือไม่มีกรรมสิทธิ์ในที่ดินซึ่งถ้า
เกษตรกรเป็นเจ้าของที่ดิน เกษตรกรมีแนวโน้มที่จะน าที่ดินมาใช้ประโยชน์เพื่อการผลิตมากขึ้น
นอกจากนี้ ยังขึ้นอยู่โครงสร้างทางการเมือง ซึ่งเป็นปัจจัยส าคัญในการก าหนดการใช้ที่ดิน เพราะ
สามารถท าให้เกิดนโยบายหรือโครงการต่าง ๆ ของรัฐที่เกี่ยวกับที่ดิน การจัดสรรที่ดิน การจัดรูปแบบ
การใช้ที่ดิน ตลอดจนโครงการพัฒนาต่าง ๆ ได้อย่างทันทีทันใด เปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินมากที่สุด
(ราตรี, 2543) และการเพิ่มขึ้นของจ านวนประชากร ท าให้เกิดความต้องการอาหารและที่อยู่อาศัย
จึงท าเกิดความต้องการใช้ที่ดินส าหรับการผลิตอาหารและเป็นที่อยู่อาศัย โดยความต้องการที่ดิน
จะเพิ่มขึ้นมากหรือน้อยเท่าใดนั้น ขึ้นอยู่กับคุณภาพของที่ดินว่าดีหรือไม่ (สุรีรัตน์, 2526; นงคราญ, 2549)
อีกทั้งระดับการศึกษา ยังเป็นปัจจัยทางสังคมที่มีผลต่อการใช้ที่ดินและเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน
กล่าวคือ ประชากรที่มีความรู้จะมีการใช้ที่ดินที่ถูกหลักตามวิชาการหรือตามสมรรถนะของที่ดิน
