Page 84 - Phetchaburi-Prachuap Khirikhan Basin

3-50

(1.2) แบบจำลองปริมาณฝนใชการ (Effective Rainfall Model) ฝนใชการ

หมายถึง ฝนที่พืชสามารถนําไปใชประโยชนได ปริมาณฝนใชการของพืชแตละชนิดจะแตกตางกัน
ตามชนิดของพืชและวิธีการใหน้ำ เชน ฝนใชการของขาวเปนสวนของปริมาณน้ำฝนที่ขังอยูในแปลงนา
ในระดับที่ไมเปนอันตรายแกตนขาว สวนฝนใชการของพืชไรหรือพืชอื่นเปนสวนของปริมาณน้ำฝน

ที่ซึมอยูในเขตรากพืชและพืชสามารถดูดไปใชได แบบจําลองปริมาณฝนใชการเปนแบบจําลองที่ใช
วิเคราะหประเมินปริมาณฝนที่สามารถนํามาใชแทนน้ำจากชลประทาน ซึ่งขึ้นอยูกับปจจัยที่สําคัญคือ
ปริมาณฝนที่ตกในแตละชวงเวลา ปริมาณการใชน้ำของพืช และความสูงของคันนา กลาวคือ
หากเกษตรกรนิยมเก็บน้ำชลประทานไวในแปลงนาที่ระดับต่ำ เมื่อฝนตกลงมาจะสามารถเก็บน้ำฝน

ไวในแปลงนาไดมาก เปนตน ดังนั้นในสัปดาหที่มีปริมาณฝนตกนอย รอยละของฝนใชการจะสูงกวา
สัปดาหที่มีฝนตกมาก และยังขึ้นอยูกับปริมาณฝนที่ตกในสัปดาหกอน ๆ อีกดวย
ผลการประเมินปริมาณฝนใชการโดยแบบจําลองดังกลาว มีคาปริมาณน้ำฝน
ใชการรายวันแลวจึงนํามารวมกันเปนรายสัปดาหหรือรายเดือน เพื่อใชเปนขอมูลนําเขาแบบจําลอง

ความตองการน้ำ โดยกําหนดใหมีคาระดับน้ำฝนใชการสามารถถึงระดับน้ำในแปลงเพาะปลูก
โดยแบงออกเปน 3 ระดับ คือ ระดับน้ำในแปลงที่ความจุต่ำสุด (STMIN) ระดับน้ำในแปลงนาที่ความจุ
หลังการใหน้ำ (STO) และระดับน้ำในแปลงนาที่ความจุสูงสุด (STMAX)
(1.3) ปริมาณน้ำเตรียมแปลง การปลูกขาวตองการปริมาณน้ำจํานวนหนึ่ง

เพื่อใชในการเตรียมแปลงทั้งในฤดูฝนและฤดูแลง ซึ่งการปลูกพืชชนิดอื่นตองการนอยมาก และปริมาณน้ำ
สวนนี้จะแปรผันกับปจจัยที่สําคัญ ไดแก คุณสมบัติทางกายภาพของดิน ความชื้นของดิน ชนิดของดิน
ความสามารถการระเหยของน้ำ วิธีและระยะเวลาในการเตรียมแปลง ปริมาณน้ำเตรียมแปลง
มีคาประมาณ 200-300 มิลลิเมตร ระยะเวลาในการเตรียมแปลงสําหรับนาขาว 1 ไรเทากับ 2-3 สัปดาห

(1.4) ปริมาณน้ำซึมลงไปในดิน การปลูกขาวจําเปนตองมีน้ำขังอยูในแปลงนา
ในระดับที่เหมาะสม ดังนั้นจะมีปริมาณน้ำสวนหนึ่งที่ซึมเลยเขตรากพืชลงไปในดิน ซึ่งพืชไมสามารถ
นํามาใชประโยชนได ปริมาณน้ำซึมลงในดินขึ้นอยูกับองคประกอบและปจจัยที่สําคัญ ไดแก
คุณสมบัติของดิน วิธีการเตรียมแปลง ความสูงของน้ำที่ขังในแปลงนา และระดับน้ำใตดิน

ซึ่งพิจารณากําหนดใหปริมาณน้ำที่ซึมลงในดินประมาณ 1.0-3.0 มิลลิเมตรตอวัน
(1.5) ประสิทธิภาพการชลประทาน ประสิทธิภาพการชลประทานเปนคาดัชนีชี้วัด
ปริมาณน้ำชลประทานที่ตองการ ซึ่งปริมาณน้ำชลประทานดังกลาวควรมากกวาปริมาณความตองการ

ใชน้ำของพืชที่แปลงเพาะปลูก ทั้งนี้เพื่อทดแทนปริมาณน้ำที่สูญเสียระหวางทางลําเลียงน้ำและที่สูญเสีย
ในกระบวนการใชน้ำ สําหรับโครงการนี้กําหนดประสิทธิภาพการชลประทานเทากับรอยละ 55
(1.6) ความตองการน้ำชลประทาน (Irrigation Demand) แบบจําลอง
ความตองการน้ำชลประทาน (Irrigation Demand Model) ใชวิเคราะหประเมินและจําลอง
ความตองการน้ำชลประทานรายสัปดาห หรือปริมาณน้ำที่ตองการบริเวณอาคารบังคับน้ำปากคลองสงน้ำ

เพื่อใหสามารถลําเลียงน้ำไปถึงแปลงเพาะปลูกดวยปริมาณน้ำที่เพียงพอ สําหรับการเพาะปลูกขาว พืชไร
พืชผัก หรืออื่น ๆ ตามคําจํากัดความดังนี้

ปริมาณการใชน้ำของพืช+การรั่วซึมบนแปลง−ฝนใชการ
ปริมาณความตองการน้ำชลประทาน =
ประสิทธิภาพการชลประทาน

กองนโยบายและแผนการใชที่ดิน กรมพัฒนาที่ดิน