Page 25 - แผนการใช้ที่ดินจังหวัดสมุทรปราการ 2566

2-3

โยธา (เจง คชเสนี) ซึ่งเปนพระยาราม นองเจาพระยามหาโยธา (ทอเรียะ คชเสนี) เปนพระยานครเข่อน
ื
ขันธรามัญราชชาติเสนาบดีศรีสิทธิสงคราม เปนผูรักษาเมือง
ื้
ี่
ื
พ.ศ. 2362 มีการจัดการสรางเมองสมุทรปราการขึ้นใหม โดยทรงกำหนดเขตใหตรงบริเวณพนทท ี่
ชาวบาน เรียกวา บางเจาพระยา (เปนเทศบาลเมืองสมุทรปราการ กับตำบลบางเมืองในปจจุบัน) อยู 
ระหวางปากคลองปากน้ำคลองมหาวงศ มีปอมปราการเปนเมืองหนาศึก 6 ปอมปราการ คือ ปอมประ
โคนชัย อยูที่ปากคลองปากน้ำ ปอมนารายณปราบศึก อยูในตำบลบางเมือง ปอมปราการ อยูในตำบล
บางเมือง ปอมกายสิทธิ์ ในตำบลบางเมือง ทางฝงขวาของแมเจาพระยา (ตะวันตก) มีปอมนาคราช และ

สรางปอมขึ้นบนเกาะนั้น เรียกวา ปอมผีเสื้อสมุทร และในครั้งนั้นโปรดเกลาฯ ใหขุดคลองปากลัด ใน

เมืองนครเขื่อนขันธขึ้นมาดวย ในการสรางเมืองสมุทรปราการใหมนี้ ไดสรางเสร็จเมื่อวันอาทิตย ขึ้น 7
ค่ำ เดือน 4 พ.ศ. 2365 โดยทำพิธียกเสาหลักเมืองขึ้น ซึ่งปจจุบันเปนที่ตั้งของ "ศาลเจาพอหลักเมือง"
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว เมื่อปราบกบฏเวียงจันทนเสร็จแลวจะทำสงคราม
กับญวน พระองคจึงโปรดใหสรางปอมเพิ่มเติมที่เมืองสมุทรปราการ เมื่อปชวด พ.ศ. 2371 ชื่อปอมปก

กาตอจากปอมประโคมชัยของเดิม, ปอมตรีเพ็ชร สรางที่บางจะเกรง (บางนาเกรงในปจจุบัน) เหนือ
เมืองขึ้นไป พ.ศ. 2377 สรางปอมที่บางปลากด ทางฝงตะวันตกขางเหนือเมืองสมุทรปราการ ชือปอมคง

่
กระพัน ในปมะเส็ง พ.ศ. 2388 สรางปอมเพิ่มเติมที่เมืองสมุทรปราการ คือ ทำปอมปกกาตอปอม
นาคราช เรียกวา ปอมปกกาพับสมุทร ถึงปวอก พ.ศ. 2391 สรางปอมใหญขึ้นที่ตำบลมหาวงษ ทางฝง

ตะวันออกอีกหนึ่งปอม เปนปอมที่ตั้งของแมทัพ ชื่อปอมเสือซอนเล็บ สังฆราชปาเลอกัวบาทหลวงชาว
ฝรั่งเศสที่พำนักอยูในสยามชวงสมัยรัชกาลที่ 3 ถึงตนสมัยรัชกาลที่ 4 ระบุวา ในเมืองสมุทรปราการ
(หรือเมืองปากลัดหรือเมืองปากน้ำ) มีราษฎรอาศัยอยูประมาณ 6,000–7,000 คน พระบาทสมเด็จพระ
จอมเกลาเจาอยูหัวทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสรางพระราชวังขึ้นเปนที่ประทับบนฝงตะวันออกของ

แมน้ำเจาพระยาเพื่อเปนเกียรติแกพระสมุทรเจดียที่ทรงบูรณะและเสริมใหแลเห็นเดนชัด สิ่งกอสรางท ี ่
เหลือมาในสมัยหลัง คือ พระที่นั่งสมุทาภิมุข อยูใกลสถานีรถรางสายปากน้ำ และพระที่นั่งสุขไสยาศน
ซึ่งเคยใชเปนที่ทำการไปรษณียโทรเลข แตปจจุบันไดรื้อถอนหมดสิ้นแลว
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเริ่มสรางปอม


เพิ่มที่บริเวณปากแมน้ำเจาพระยา ซึ่งทหารเรือเปนผูอำนวยการสรางและดูแลตั้งแต พ.ศ. 2427 เปนตน
มา แลวเสร็จราวกลางป พ.ศ. 2436 (ร.ศ. 112) พระราชทานนามวา ปอมพระจุลจอมเกลา เมื่อเปด
ื่
ี่
เพียงสองเดือนเศษ เกิดเหตุการณรบทปากแมน้ำเจาพระยาเมอเย็นวันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2436 เปน
่
เหตุใหไทยเสียดินแดนเปนครั้งที่ 7 (เสียดินแดนฝงซายแมน้ำโขงใหฝรังเศส) ตอมาเมืองสมุทรปราการ
และเมืองนครเขื่อนขันธ ไดรวมเขาอยูในมณฑลกรุงเทพ ขึ้นตอกระทรวงนครบาลแทน ตาม
พระราชบัญญัติปกครองทองที่ ร.ศ. 114
พ.ศ. 2449 ในรัชสมัยรัชกาลที่ 6 โปรดเกลาฯ ใหยกฐานะเมืองขึ้นเปนจังหวัด เมืองสมุทรปราการ
เปลี่ยนสถานะเปนจังหวัดสมุทรปราการ และเมืองพระประแดงเปนจังหวัดพระประแดง จังหวัด

สมุทรปราการในตอนนั้นมี 4 อำเภอ คือเมือง, บางเหี้ย (ตอมาเปลี่ยนชื่อเปนบางบอ) บางพลี และเกาะสี
ชัง (ลดฐานะลงมาเปนกิ่งอำเภอในภายหลัง เพราะพลเมืองนอย) และจังหวัดพระประแดง มี 3 อำเภอ
่
คือ เมือง ราษฎรบูรณะ และพระโขนง ตอมาในรัชกาลที่ 7 อันเปนผลมาจากภาวะเศรษฐกิจตกตำ