Page 11 - เขตการใช้ที่ดินพืชเศรษฐกิจข้าวนาปรัง

1-1

บทที่ 1

บทน ำ

1.1 หลักกำรและเหตุผล

ประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม มีข้าวเป็นหนึ่งในพืชเศรษฐกิจที่สามารถผลิตเพื่อการส่งออก

เป็นอันดับหนึ่งและน ารายได้เข้าประเทศจนได้ชื่อว่าเป็นผู้ส่งออกข้าวหลักของโลก (Global Rice Exporter)
1
และโดยที่ประชากรไทยบริโภคข้าวเป็นอาหารหลัก พื้นที่เพาะปลูกจึงครอบคลุมพื้นที่เกษตรกรรม
ส่วนใหญ่ของประเทศที่เป็นดัชนีชี้วัดภาวะเศรษฐกิจระดับท้องถิ่นและภูมิภาค กระบวนการปลูกข้าวจึงถือ

เป็นภูมิปัญญาที่ฝังรากระดับจิตวิญญาณ เป็นเอกลักษณ์ของประเทศที่ได้รับการพัฒนาและถ่ายทอดเป็น
วัฒนธรรมจากรุ่นสู่รุ่น จากระดับท้องถิ่นถึงประเทศ ภูมิภาค และระดับโลก
ปัจจัยส าคัญที่เป็นดัชนีชี้วัดศักยภาพการผลิตข้าวของไทย ได้แก่ ลักษณะภูมิประเทศ ลักษณะ
ภูมิอากาศ ลักษณะดิน และพันธุ์ข้าว ซึ่งท าให้เกษตรกรไทยสามารถปลูกข้าวได้ปีละ 2 ฤดูกาล
คือ ข้าวนาปี (In-Season Rice) และข้าวนาปรัง (Off-Season Rice) โดยบางพื้นที่สามารถท านาได้

ตลอดทั้งปี ผลผลิตข้าวที่ได้จึงเป็นผลผลิตโดยรวมของพื้นที่ปลูกดังกล่าว กรณีเช่นนี้ เนื้อดินในพื้นที่ปลูก
จะไม่ได้รับการปรับปรุง ฟื้นฟู บ ารุง และพักฟื้น ผลผลิตข้าวนาปรังที่ได้จะมีคุณภาพน้อยกว่าข้าวนาปีใน
พื้นที่เพาะปลูกเดียวกัน ดังนั้น การบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดิน ภายใต้ข้อจ ากัดต่าง ๆ ในการท า

ข้าวนาปรังจึงเป็นกลไกส าคัญที่สนับสนุนการรักษามาตรฐานและยกระดับทั้งในเชิงคุณภาพและปริมาณ
สามารถแข่งขันตลาดการค้าข้าวในระดับนานาชาติอย่างยั่งยืน
ประเทศไทยมีเนื้อที่ 320,696,887 ไร่ ที่ดินมีความเหมาะสมปลูกข้าวได้ทั่วประเทศ ผลผลิตข้าว
เฉลี่ยปีละ 31-33 ล้านตันข้าวเปลือก เมื่อผ่านการสีจะได้ข้าวสารประมาณ 20-22 ล้านตัน ในจ านวนนี้ใช้บริโภค

ภายในประเทศ ร้อยละ 53 ของปริมาณข้าวสารที่ผลิตได้ทั้งหมด ส่วนที่เหลือร้อยละ 47 เป็นข้าวเพื่อการ
2
ส่งออก พิจารณาเฉพาะข้าวนาปรัง มีพื้นที่ปลูกกระจายในภูมิภาคต่าง ๆ ดังนี้ ภาคเหนือ 2,538,448 ไร่
(สัดส่วนร้อยละ 34.98) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 1,790,824 (สัดส่วนร้อยละ 24.65) ภาคกลาง
2,474,510 ไร่ (สัดส่วนร้อยละ 34.15) ภาคตะวันออก 293,007 ไร่ (สัดส่วนร้อยละ 4.04) และภาคใต้

157,571 ไร่ (สัดส่วนร้อยละ 2.18) พื้นที่เก็บเกี่ยวข้าวนาปรังแต่ละภูมิภาคมีความแปรผันในแต่ละปี
ผลผลิตรวมทั้งปีข้าวนาปรังสูงสุด เรียงตามล าดับ ดังนี้ ภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ภาคตะวันออก และภาคใต้
สถานการณ์ผลผลิตข้าวของไทยในปี พ.ศ. 2562 ปริมาณรวม 31.29 ล้านตัน จากข้าวนาปี

ปริมาณ 24.12 ล้านตัน และข้าวนาปรัง ปริมาณ 7.17 ล้านตัน การส่งออกข้าว ในปีดังกล่าว โดยรวม
ปริมาณ 7,583,662 ตัน คิดเป็นมูลค่า 130,585 ล้านบาท ในส่วนของพื้นที่เพาะปลูกข้าวนาปรังของ
ประเทศไทย ปี พ.ศ. 2562 จ านวน 10,995,474 ไร่ มีเนื้อที่เก็บเกี่ยว 10,922,437 ไร่ ได้ผลผลิตรวม
7,170,258 ตัน ผลผลิตข้าวนาปรังรายภาค เป็นดังนี้ ภาคเหนือ 2,884,488 ตัน (สัดส่วนร้อยละ 40.23)

1 รายชื่อประเทศส่งออกข้าวหลักระดับโลก 5 ประเทศ ได้แก่ อินเดีย ปากีสถาน ไทย สหรัฐอเมริกา และเวียดนาม (FAO 2021)
2 ศูนย์วิจัยเศรษฐกิจ ธนาคารกรุงศรียุธยา ๒๕๖๒