Page 35 - กำหนดเขตที่ดินทำกิน โครงการขยายผลโครงการหลวงเพื่อแก้ปัญหาพื้นที่ปลูกฝิ่นอย่างยั่งยืน
P. 35
ผ-3
ภาคผนวกที่ 2
การก าหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ า
ประเทศไทยมีการก าหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ าหรือการแบ่งเขตพื้นที่ลุ่มน้ าตามลักษณะศักยภาพทาง
อุทกวิทยา และทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ เพื่อประโยชน์หลักในด้านการจัดการทรัพยากร และ
สภาพแวดล้อมอย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีหลักเกณฑ์ประกอบการพิจารณา 7 ข้อดังนี้
- สภาพภูมิประเทศ ใช้ลักษณะของแผ่นดิน เช่น แนวบริเวณสันเขา ยอดเขาแหลม ยอดเขามน
หุบเขา หน้าผา เชิงเขา บริเวณกัดลึก ร่องเขา ที่ราบขั้นบันได ที่ราบหรือที่ลุ่ม ซึ่งเป็นผลสืบเนื่องจาก
กระบวนการชะล้างพังทลายในอดีตและมีผลต่อการก าหนดการใช้ประโยชน์ที่ดิน
- ความลาดชัน เป็นศักยภาพที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการชะล้างและการสูญเสียหน้าดิน เช่น
ถ้าความลาดชันสูง โอกาสที่มีการพังทลายจะมาก ปริมาณการเคลื่อนย้ายของตะกอนดินก็มีมากตาม
- ความสูงจากระดับน้ าทะเล โดยทั่วไปเมื่อความสูงจากระดับน้ าทะเลมีมาก ความลาดชันของ
พื้นที่จะเพิ่มขึ้นด้วยและมีปริมาณฝนตกมากและนานขึ้น ความสูงจากระดับน้ าทะเลจึงมีอิทธิพลต่อการ
พังทลายของหน้าดิน มีหน่วยที่ยอมรับกันเป็นสากลว่าให้วัดจากระดับน้ าทะเลปกติแล้วใช้ชื่อเรียกว่า
ความสูงจากระดับน้ าทะเลปานกลางมีหน่วยเป็นเมตร
- ลักษณะหิน โดยทั่วไปลักษณะของหินจะเกี่ยวโยงถึงการก าเนิดดินและคุณภาพของน้ าท่า จึงใช้
ชนิดของหิน อายุทางธรณีรวมทั้งคุณสมบัติที่จะแปรสภาพเป็นดินที่มีความยากง่ายต่อการถูกชะล้าง
พังทลาย
- ลักษณะดิน โดยทั่วไปดินมีความแตกต่างกันไปทั้งด้านเคมี ฟิสิกส์ และชีววิทยาสัมพันธ์ต่อการ
ก าหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ า ใช้คุณสมบัติทางดินที่เกี่ยวกับความลึก ความอุดมสมบูรณ์ และความยากง่ายต่อ
การชะล้างพังทลายของชนิดดินที่ปรากฏเป็นส่วนใหญ่ในพื้นที่นั้นๆ
- สภาพของพืชพรรณและป่าไม้ ซึ่งหมายถึงพืชคลุมดินไม่ว่าจะเป็นวัชพืช พืชเกษตร พืชป่า
หญ้า ต้นไม้ที่เหลืออยู่ในปัจจุบันอาจจะพิจารณาจากรายงานของแผนที่ภาพถ่ายทางอากาศจาก
ดาวเทียมที่ส ารวจประจ าปี ซึ่งให้สภาพที่เป็นจริงในปัจจุบันมากที่สุด พืชคลุมดินดังกล่าวจะเกี่ยวพันกับ
การชะล้างผิวหน้าดิน
1. การก าหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ า
การก าหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ า นอกจากจะก าหนดขอบเขตความเหมาะสมของพื้นที่เป็นหลักและใช้
ลักษณะทางกายภาพเป็นพื้นฐานแล้ว ยังมีการศึกษาข้อมูลด้านอื่นๆ เพิ่มเติมจากข้อมูลเบื้องต้นที่
เกี่ยวข้องกับสภาพแวดล้อม ซึ่งได้แก่ ปริมาณน้ า ป่าไม้ ดิน ตะกอน ข้อมูลเศรษฐกิจและสังคม มาใช้
พิจารณาร่วมเพื่อช่วยให้การก าหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ าสมบูรณ์ยิ่งขึ้น จากหลักเกณฑ์ทั้ง 6 ประการ
เมื่อน ามาพิจารณากับสภาพพื้นที่แต่ละแห่งของประเทศไทย สามารถจ าแนกได้ 5 ระดับชั้นคุณภาพ โดย
ให้ความส าคัญเรียงล าดับกันไป เพื่อเป็นเครื่องมือช่วยควบคุมระบบนิเวศและการใช้ประโยชน์ที่ดินในแต่ละ
ชั้นคุณภาพลุ่มน้ า ซึ่งแต่ละชั้นคุณภาพมีลักษณะพื้นฐานดังนี้
