Page 67 - Cost-Benefit Analysis of agricultural waste management methods

เศษวัสดุเหลือใชDทางการเกษตรที่เกิดขึ้นนั้น แตIละชนิดมีความยากและความงIายตIอการเก็บรวบรวม

ที่แตกตIางกัน ตามลักษณะการเก็บเกี่ยวผลผลิตของเกษตรกร โดยจะมีวัสดุที่สามารถเก็บรวบรวมไดDงIาย
เนื่องจากอยูIรวมกันเป\นกลุIม ยกตัวอยIางเชIน ชานอDอย เป\นเศษวัสดุเหลือใชDที่สามารถเก็บรวบรวมไดDงIายที่สุด

เพราะจะพบไดDในขั้นตอนของการแปรรูปผลผลิต ซึ่งแตกตIางจากการเก็บรวบรวมใบ และยอดอDอย ที่สIวนใหญI

ถูกทิ้งไวDตามสถานที่ประกอบเกษตรกรรม หรือถูกเผาทำลายทั้งกIอนและหลังขั้นตอนการเก็บเกี่ยว (สำนักงาน
คณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน, 2563)

นอกจากนี้ขDอมูลในปT พ.ศ. 2564 พบวIา การเผาเศษวัสดุเหลือใชDทางการเกษตรสIวนใหญIใน
ประเทศไทยเกิดจากการเผาในการเพาะปลูกขDาวนาปรังมากถึง รDอยละ 57 รองลงมาคือ การเผาในไรIอDอยโรงงาน

รDอยละ 47 การเผาในไรIขDาวโพดเลี้ยงสัตว1 รDอยละ 35 และการเผาในพื้นที่เพาะปลูกขDาวนาปT รDอยละ 29

(Thailand Environment Institute, 2564)

4.2.1 ความหมายของวัสดุทางการเกษตร (Agricultural waste)

คือ ผลผลิตทางการเกษตรที่ไมIเป\นที่ตDองการที่มาจากกิจกรรมทางการเกษตร (Phytomanagement
of Polluted Site, 2019) โดยยังไมIมีการนำไปใชDประโยชน1หรืออาจยังใชDประโยชน1ไดDอยIางไมIเต็ม

ประสิทธิภาพ วัสดุเหลือใชDทางการเกษตรนี้ อาจหมายรวมถึงเศษวัสดุในไรIนา (Crop residues) วัชพืช

(Weeds) เศษใบไมD (leaf litter) ขี้เลื่อย (Sawdust) วัสดุเหลือใชDจากป—า (Forest waste) วัสดุเหลือใชDจาก
การปศุสัตว1 (Livestock waste) (Sharma and Garg, 2019)

4.2.2 สถานการณHเศษวัสดุเหลือใช4ทางการเกษตรจากข4าวในประเทศไทย

ขDาวเป\นพืชเศรษฐกิจและอาหารหลักของประเทศไทย มีแหลIงการเพาะปลูกกระจายอยูIทั่วทุกภูมิภาค

และสIงผลตIอเศรษฐกิจการคDาและการสIงออกหลักของประเทศ ขDาวจึงเป\นพืชเศรษฐกิจที่มีพื้นที่ในการ
เพาะปลูกมากที่สุด โดยมีพื้นที่ในการเพาะปลูกไมIต่ำกวIาปTละ 65 ลDานไรI ผลผลิตไมIต่ำกวIา 24 ลDานตันตIอปT

(กองวิจัยและพัฒนาขDาว กรมการคDาขDาว, 2559) ผลที่ตามมา คือ ปริมาณเศษวัสดุเหลือใชDทางการเกษตรจะมี

ปริมาณมากเชIนกัน โดยพื้นที่เพาะปลูกขDาว 1 ไรI โดยเฉลี่ยมีปริมาณเศษวัสดุเหลือใชDจากการเพาะปลูกขDาว
650 กิโลกรัมตIอปT (มูลนิธิเกษตรรักษ1สิ่งแวดลDอม, ม.ป.ป) โดยภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป\นภูมิภาคที่มีพื้นที่ใน

การเพาะปลูกขDาวมากที่สุดในประเทศถึง 40 ลDานไรIและมีผลผลิตมากถึง 13 ลDานตัน โดยประมาณ (สำนักงาน

เศรษฐกิจการเกษตร, 2564) โดยการปลูกขDาวนาปรังนั้นทำใหDเกิดการเผามากที่สุดถึงรDอยละ 57 รองลงมา คือ
การเพาะปลูกขDาวนาปT รDอยละ 29 (Thailand Environment Institute, 2564)

ในปT พ.ศ. 2564 จังหวัดที่มีการเพาะปลูกขDาวทั้งขDาวนาปTและขDาวนาปรัง และมีเศษวัสดุเหลือใชDทาง

1
การเกษตรจากการเพาะปลูกขDาวมากที่สุด 10 อันดับ เมื่อคำนวณตามสูตรของกระทรวงพลังงาน ไดDแกI
จังหวัด อุบลราชธานี นครราชสีมา รDอยเอ็ด สุรินทร1 พิจิตร บุรีรัมย1 ศรีสะเกษ พิษณุโลก นครสวรรค1 และ

กำแพงเพชร ในการคำนวณเศษวัสดุเหลือใชDทางการเกษตรแมDพื้นที่ในการเพาะปลูกมีจำนวนมาก แตIไมIไดD

1 (ปริมาณชีวมวลที่เกิด (ตัน/ปn) = ปริมาณผลผลิต (ตัน/ปn) x สัดสqวนชีวมวลตqอปริมาณผลผลิต (ตันชีวมวล/ตันผลผลิต))
63